शंकर गीता अध्याय २ रा जय जय महाराज श्री शंकर । भक्तांना जे कल्याणकर स्मरता होती सुखकर । नमन त्यांना असो हे ।।१।। ‘शं’ म्हणजे कल्याण तर । ‘कर’ म्हणजे जो करणार ।। कल्याण करी जो खरोखर । शंकर त्यांना म्हणतात ।।२।। शंकर महाराजांस माझी विंनती । आपले चरित्र गहन अती ।। थक्क होऊन जाते मती । लेखणी काय लिहील ? ।।३।। आपले चरित्र जे असत । त्याविषयी पुस्तकेही प्रकाशित ।। लोकही बरेच काही सांगत । विविध साधने अशी ही ।।४।। कोठे लागतसे संगती । कोठे जाणवते विसंगती ।। कोठे तर वादविवाद होती । कोठे काही भलतेच ।।५।। असा तुमच्या चरित्राचा । मार्ग काट्याकुट्यांचा ।। त्यातून मार्ग काढावयाचा । अत्यंत कठीण काम हे ।।६।। तुम्हीच मला सांगावे । तुम्हीच मला सुचवावे ।। तुम्हीच मला कौल द्यावे । निवाडा करावा तुम्हीच ।।७।। करावे विचारांचे स्फुरण । करावी कल्पनांची उधळण ।। लेखन व्हावे रामबाण । स्फुर्ती ऐशी स्फुरावी ।।८।। घटना स्फुराव्या सरसर । लेखणी चालावी झरझर लिहून व्हावे भरभर । दिव्य चरित्र आपुले ।।९।। माझ्या मानवी बुध्दीतूनी । विनंती केली आपुल्या चरणी ।। आपलीच सारी ही करणी । कर्ते करविते आपण ।।१०।। आपल्या चरणांस स्पर्शून । आपला आशीर्वाद घेऊन ।। वेगात चालले चरित्रलेखन । जय शंकर म्हणून ।।११।। जन्म झाला मातेविण । ऐसे आले का कोठे घडून ?।। मातेचा अधिकार म्हणून । त्रैलोक्यात श्रेष्ठच ।।१२।। मातेविण महाराज जन्मले । हे तो अघटित पहा घडले ।। अयोनिसंभव अवतरले । धरणीवरती महाराज ।।१३।। नऊ महिने वागविला । ज्या स्त्रीने पोटचा गोळा ।। त्या स्त्रीच्याच स्तनाला । पान्हा फुटतो प्रसवता ।।१४।। नऊ महिने उदरात । बालकास जी पोशीत ।। तिलाच पान्हा असतो फुटत । त्रिकालाबाधित सिध्दान्त ।।१५।। मातेवीण जन्म होत नसे । महाराज मातेविण जन्मले तसे ।। पहीला चमत्कार हा असे । महाराजांच्या जन्माचा ।।१६।। मातेवीन पान्हा न फुटणार । परी चिमणाजीच्या पत्नीस तर ।। महाराजांस घेता मांडीवर । पान्हा फुटला जोरात ।।१७।। महाराजांच्या जन्माचा । चमत्कार दुसरा हा गमतीचा ।। हाच बालक त्या माऊलीचा । सिध्द सहजच जाहले ।।१८।। हीच माता महाराजांची । सिध्द होतसे सहजची ।। कशी पहा चमत्कारांची । रीत न्यारी असे ही ।।१९।। चिमुकला बालक पाहुनी । दाटले आनंदाश्रू नयनी ।। अष्टभाव आले उसळुनी । उभयंताच्या मनात ।।२०।। ही वार्ता अंतापूरात । वायुवेगाने पसरत ।। नागरीक सारे चकित होत । वृत्त कळताक्षणी ।।२१।। पाहण्या त्या बालकाला । लोकांचा घोळका जमला जो तो चिमणाजींच्या घराला । वेढा देऊन थांबले ।।२२।। लोक पाहती विस्मयाने । चिमणाजीच्या पत्नीने ।। घेतले मांडीवर आनंदाने । पाजू लागली वात्सल्ये ।।२३।। मातेस प्रेमपान्हा फुटला । बाळ दूध पिऊ लागला ।। कौतुक वाटले सर्वांना । भारावून गेले ते ।।२४।। धन्य चिमणाजी हो भले । आधी त्यांना स्वप्न पडले ।। स्वप्नाप्रमाणेच सारे घडले । स्वप्न खरे जाहले ।।२५।। ऐसे लोक वर्णन करती । जे आरंभी दोष देती ।। तेच नंतर भूषविती । चिमणाजीस या परी ।।२६।। चिमणाजीच्या पत्नीचे । इतक्या पहा दिवसांचे ।। अतृप्त मातृहृदय तिचे । आज तृप्त जाहले ।।२७।। मातृत्त्व हा स्त्रीजीवनाचा । क्षण अत्यंत महत्त्वाचा ।। आनंदाचा मोलाचा । फलश्रुतीचा असेच ।।२८।। झाड लावले हौसेनी । पाणी घातले नियमानी ।। जर ते न बहरले फळाफुलांनी । काय उपयोग वृक्षाचा ? ।।२९।। मुद्दाम गाय घेतली चांगली । नित्य वैरण तिला घातली ।। आणि ती जर का न व्याली । केवळ खाण्यास काळ ती ।।३०।। जनावर विकता येईल । किंवा हाकून दिले जाईल ।। स्त्रीचे कसे होईल ? । निंदाच तिची होईल ।।३१।। मातृत्व मिळणे स्त्रीजन्माचा । हक्क आहे, क्षण भाग्याचा ।। आधार याच मातृत्त्वाचा । सर्व जगास असेच ।।३२।। लोक येती लांबून । चिमणाजीस वदती नमून ।। आम्हा घेऊ द्या दर्शन । आपल्या बाळ राजाचे ।।३३।। हा सामान्य नव्हे बालक । दिसतो हा त्रैलोक्यनायक ।। त्रैलोक्याचा हा चालक । म्हणती कोणी यापरी ।।३४।। कोणी म्हणती करून विचार । आज आहे सोमवार हा शंकराचा अवतार । आला कैलास सोडून ।।३५।। घेऊन बालकाचे दर्शन । लोक आनंदित होऊन ।। जाती एकएका मागून । आपआपल्या घरासी ।।३६।। ऐकून लोकांची ही वाणी । चिमणाजीही अंत:करणी ।। आनंदून गेला झणी । धन्यता वाटे अत्यंत ।।३७।। तोही मनात विचार करत । इतके दिवस जे शिवव्रत ।। निष्ठेने आपण आचरत । फळास आले असावे ।।३८।। नित्य आपण जो उपासिला । नित्य प्रेमाने पूजिला ।। जप ध्यानाने आळविला । केली व्रते उपवास ।।३९।। साधना केली जी खडतर । त्यामुळेच भगवान शंकर ।। प्रसन्न होऊन आम्हावर । कृपा केली शिवाने ।।४०।। ज्या शंकराने कृपा केली । ज्याने घटना ही घडविली ।। त्याने आपली तृप्ती केली । प्रसाद दिला अपूर्व ।।४१।। याच भगवान शंकराचे । नाव ठेवावे बालकाचे ।। मन ऐसे चिमणाजीचे । सांगू लागले पत्नीस ।।४२।। लोक काय काय म्हणतात । मजलाही काय वाटत ।। सर्व सविस्तर सांगत । तिनेही मान्य केले ते ।।४३।। बाळ माझा कल्याणकर । जगतास असे शुभंकर ।। नांव ठेवावे शंकर । स्पष्ट तिने सांगितले ।।४४।। चांगला मुहूर्त पाहून । बारशाचा दिवस ठरवून ।। नांवही निश्चित करून । समारंभ ठरविला ।।४५।। बारशासाठी सर्वांस । गावातील स्त्री - पुरूषांस ।। आमंत्रणे दिली खास । केली सर्व तयारी ।।४६।। अगदी समारंभपूर्वक । बारसे केले, जमले कैक ।। सगेसोयरे भाविक । अगत्यपूर्वक आलेच ।।४७।। सर्वांच्या मनी नांव शंकर । पित्याच्या मनात शंकर मातेने ठरविले शंकर । नाव शंकर ठेवले ।।४८।। बारशास जमलेले भाग्यवान । ज्याने सृष्टी केली निर्माण ।। शंकर नाव सर्वांनी ठेवून । बारसे त्याचे जेवले ।।४९।। जग ज्यांनी निर्माण केले । त्याचे बारसे जे जेवले ।। त्यांचे भाग्य केवढे भले । धन्य जन हो ते सारे ।।५०।। जय जय प्रभो श्री शंकर । पाप आमचे भयंकर ।। व्हावे आम्हा शुभंकर । प्रार्थना चरणी आपल्या ।।५१।। बारसे झाले जोरदार । आनंदून गेले अंतापूर ।। जो तो ब्रह्मानंदात असे चूर । आनंद नगरी दाटला ।।५२।। माता बाळास घेऊन । हाक मारी शंकर म्हणून ।। बाळ लगेच मान वळवून । पहात राही टकामका ।।५३।। ‘शकंर म्हणता’ चिमणाजींनी । हात पाय वरती करूनी ।। ‘ओ ओ ओ ओ’ सतत करूनी । बाळ खेळे आनंदे ।।५४।। आपण नाव जे ठेवले । ते बाळास पसंत पडले ।। याचे पुरावे अनुभवले । मातापित्यांनी त्या वेळी ।।५५।। पत्नी अन् चिमणाजींचा । काळ आत्तापर्यंतचा ।। शिवोपासनेत मोलाचा । गेला होता कष्टात ।।५६।। अगदी आत्तापर्यंत । होते शंकर उपासनेत ।। आता शंकराच्याच सानिध्यात । उभयताही रंगले ।।५७।। करी शंकराचे कौतुक । खेळवून देती त्याला हाक ।। खेळणी त्याच्याभोवती कैक । विविधाकृती रंगाची ।।५८।। दोघे शंकरास खेळवीत । मधून पाळण्यात निजवीत ।। प्रेमाने त्याला झोका देत । मंजुळ गाणी म्हणून ।।५९।। शंकरास घेई केव्हा माता । शंकरास घेई केव्हा पिता ।। शंकरास घेऊन उभयता । जाती शंकरदर्शना ।।६०।। शंकरास न्हाऊ घाली माता । शांत मातेने पाजविता झोपी जाई थोपटीता । कधी न भोकाड काढले ।।६१।। स्वत: बाळलीला करून । मातापित्यास संतोषवून ।। येणारेही आनंदून । जाती शंकरा पाहून ।।६२।। विविध बाळलीला करून । विविध चाळे दाखवून ।। सर्वांस सोडिले मोहून । ऐसा बालशंकर ।।६३।। याप्रमाणे शुक्लेंदुवत् । बाळ वर्धिष्णू तो होत ।। शंकर सवंगडी जमवीत । दंग खेळामध्ये तो ।।६४।। बोल शंकर बोले बोबडे । मातापित्यांच्या कानी पडे ।। बोबडे ऐकण्याची सवय जडे । मातापिता तुष्टती ।।६५।। बोबडे बोल पुत्राचे । वाटती लाख मोलाचे ।। अशा मातापित्यांचे । भाग्य थोर असेच ।।६६।। एवढ्याचसाठी कैकांनी । व्रतेवैकल्ये आचरूनी ।। अशा लोकांच्या तरीही सदनी । कधी न हलला पाळणा ।।६७।। भाग्यवान ते खरे असत । ज्यांच्या घरी बाळ रांगत ।। बोबडे बोल वेद वाटत । ज्यांचे त्यांनाच कळणार ।।६८।। थोडा मोठा झाल्यावर । शंकर उठे लवकर ।। आणि स्नान आटोपल्यावर । भस्म चर्ची सर्वांगा ।।६९।। दृष्ट कोणाची लागू नये । इडापिडा बाधू नये ।। नजर कोणाची लागू नये । म्हणून माता काय करी ।।७०।। तीट लावी गालावरी । ओवाळी मीठ मोहरी ।। मिरच्या उतरून टाकी सत्वरी । बाळ शंकरावरूनी ।।७१।। शंकराला खेळवीत । मातापित्यांचा दिवस जात ।। अगदी आनंदात मजेत । दिवस जाई दोघांचा ।।७२।। सकाळी उठे शंकर । स्नान करून लवकर ।। भस्म लावी अंगावर । गावाबाहेर जातसे ।।७३।। गावाबाहेर अरण्यात । जेथे वनश्री सुशोभित जेथे सर्वत्र असे शांत । वृक्षाखाली बसतसे ।।७४।। तो वृक्ष कोणता होता । कोणासही तो माहीत नव्हता ।। सहज शंकर जात होता । होता बिल्ववृक्ष तो ।।७५।। हा बिल्ववृक्ष असत । तेथेच बसणे असे युक्त ।। जाणीवपूर्वक योजना नसत । शंकराची त्या वेळी ।।७६।। नाहीतर श्री शंकर । कोणत्या वृक्षाखाली बसणार ? ।। कोणता वृक्ष आवडणार । माहीत असे सर्वांना ।।७७।। बिल्ववृक्षाखाली आसन । पडलेल्या बिल्वपत्रांचे असून ।। त्यावर मांडी घालून । ध्यानस्थ बसे शंकर ।।७८।। ध्यानस्थ बसे कधी तास । कधी बसे तासन् तास ।। कधी तर सबंध दिवस । ध्यानस्थ राही शंकर ।।७९।। माता पिता काळजी करीत । शंकर कोठे गेला असत ? ।। वणवण शोधार्थ हिंडत । दमून येती घरास ।।८०।। शंकर संध्याकाळी येत । मातापिता त्यास म्हणत ।। बाळा, तू कोठे असे जात ? । काळजी आम्हा वाटते ।।८१।। आई, तू अगदी मुळीही । करू नकोस काळजीही ।। मी कोठेही जात नाही । शोधू नका कुठेही ।।८२।। घरातच रहा बसून । त्रस्त न व्हा मज हुडकून ।। मी येईन आपणहून । घरातच असा दोघेही ।।८३।। ऐसे शंकर असे म्हणत । मातापिता दोघे ऐकत ।। बाळा केवढा धीर देत । धन्यता वाटे दोघांना ।।८४।। शंकर जाई अरण्यात । बिल्ववृक्षाखाली बसत ।। ध्यान लावून निवांत । दृश्य मोठे मोहक ।।८५।। वारा झुळूझुळू वहात । बिल्ववृक्षाचे पान गळत ।। ते गिरक्या घेत घेत । पडे शंकरमस्तकी ।।८६।। बिल्ववृक्षाच्या तळी धरणी । बिल्व पानांच्या आसनी शंकर बसले ध्यान लावूनी । बिल्वदलेही शिरावर ।।८७।। दृश्य इतके हे सुंदर । कोण वर्णन करणार ? ।। कुणीच नव्हते पाहणार । उणीव होती याचीच ।।८८।। जे जे दृश्य पहात । ते ते काहीही न सांगत ।। बिल्व धरणी वायू असत । साक्षीदार, बघणारे ।।८९।। अरण्यात जातायेताना । हिंस्त्र पशू भेटती नाना ।। त्यांना पाहून मुळी ना । भ्याला शंकर कधीही ।।९०।। हिंस्त्र पशू अत्यंत क्रूर । नुसते त्यांना पाही शंकर ।। डोळे फिरवून गरगर । निघून जाती पशू ते ।।९१।। ‘पशुपति शंकर’ ज्याचे नाव । त्यांच्यावर कसा घालतील घाव ।। घाव घालता उलटेच डाव । माहित होते पशूंना ।।९२।। जनावरे हे ओळखीत । मनुष्यास मात्र हे न कळत ।। निष्कारण जीभ विटाळीत । दु:खासागरी पडतात ।।९३।। ध्यान संपल्यावरती येत । शंकर अंतापूर गावात ।। कीर्तन - कथा देवळात । चालती तेथे थांबत ।।९४।। मनोभावे ऐके कीर्तन । भजन ऐकून करी भजन ।। कोठे चालता नामस्मरण । नामस्मरण करी तो ।।९५।। सर्व धार्मिक कार्यक्रमात । मनोभावे भाग घेत ।। सर्व कार्यात रंगून जात । नंतर घरी येतसे ।।९६।। शंकराचे वागणे पाहून । जो तो चकित होऊन ।। एवढे वय लहान असून । धार्मिक वृत्ती केवढी ? ।।९७।। खाण्यापिण्याचे याचे वय । याला कशाचेच नाही भय ।। धन्य याची असे माय । अध्यात्म याला आवडे ।।९८।। अरण्यात ध्यानस्थ बसतो । कीर्तनास हजर असतो ।। मंदिरातही भजन करतो । प्रवचन ऐके प्रेमाने ।।९९।। अलौकिक याची असे रीत । ऐसा बालक कुठे न मिळत लक्ष याचे परमार्थात । अन्य काही न आवडे ।।१००।। शंकराच्या या वागण्यानी । लोक गेले हो मोहुनी जो तो विचार करी मनी । सामान्य बालक नव्हे हा ।।१०१।। अंतापुराच्या लोकांत । हाच विचार चर्चिला जात सर्वांना अभिमान वाटत । शंकर आपल्या गावाचा ।।१०२।। कोणी म्हणे हा न सामान्य नर । कोणी म्हणे हा अवतार कोणी म्हणे हा ईश्वर । कोणी म्हणे शंकर ।।१०३।। कोणी म्हणे याचा अधिकार ।कोणासही न कळणार योग्यता याची असे फार । मानवी बुध्दीपलीकडे ।।१०४।। लोक प्रभावित एवढे होत । मातापित्यास सर्व सांगत मातापिता सर्व ऐकत । आनंद वाटे तयांना ।।१०५।। आपल्या पुत्राविषयीचे । मत ऐकून लोकांचे हृदय मातापित्यांचे । अभिमानाने भरतसे ।।१०६।। सर्व अंतापूर गावात । शंकर हाच विषय चालत आता पुढील अध्यायात । पुढचा कथाभाग पाहू या ।।१०७।। नमून महाराज श्री शंकरा । बारसे, बाळलीला हा सारा ।। अध्याय असे दुसरा । समाप्त येथे जाहला ।।१०८।। ।। संतवर्य योगिराज सद्गुरू राजाधिराज श्री शंकर महाराज की जय ।।