शंकर गीता अध्याय ६ वा महाराजांचे स्मरून चरण । शरीराचा प्रत्येक कण न कण बहरून येई म्हणून शरण । महाराजांच्या चरणी मी ।।१।। वंदन करतो पुन्हा पुन्हा । फुटतो चरित्र लिखाणाचा पान्हा ।। उभा राहून शंकर कान्हा । शंकरगीता सांगती ।।२।। शंकर महाराज शंकर गीता । सांगतात मी दर्शन घेता ।। तेच कर्ता करविता । नाममात्रही नसे मी ।।३।। मी लिहिले चरित्र । याचा पुरावाही तिळमात्र ।। नसे मजजवळ मी अपात्र । म्हणून कैसे लिहिले मी ? ।।४।। दिसत महाराजांचे चरण । करावे त्यांना वंदन ।। श्रध्देने मनापासून । एवढेच मला येतसे ।।५।। हे चरित्र अति सुरस । त्याप्रमाणे फार सरस ।। महाराजांचा लीलाविलास । कृपा वैशिष्ट्य असे हे ।।६।। महाराजांचे एक भक्त । बाबूराव रूद्र असत ।। महाराज त्यांच्या घरी जात । आपण होऊन आनंदे ।।७।। स्वत: महाराज चहा करीत । पाणी दोन कप ठेवीत ।। चहा तयारही असे होत । उतरून खाली ठेवला ।।८।। तेवढ्यात तेथे काही भक्त । दर्शनासाठी मुद्दाम येत त्यात एक वेदान्ती पंडित । प्रथमच आला दर्शना ।।९।। ‘आपण शास्त्रे जी वाचली असती । त्यांची प्रत्यक्ष अनुभूती ।। देणार कोणी मज भेटती ?’ पंडितांची शंका ही ।।१०।। एकवीस माणसे सारी असत । महाराज सर्वांना चहा देत ।। शिल्लक एक कप रहात । महाराजांनी घेतला तो ।।११।। महाराजांस पाहून । पंडितांच्या कपाळी आठ्या पडून ।। कुठले मम प्रश्नांचे याला ज्ञान ? । अहंकार त्याचा पेटला ।।१२।। दोनच कपांचे पातेले । समोरच होते चिमुकले ।। सर्वांचे चहापान झाले । बावीस लोक सर्वही ।।१३।। दोनच कपांच्या भांड्यात । बावीस कप चहा होत ।। लोक सारे झाले चकित । फक्त न कळले पंडिता ।।१४।। प्रश्नही त्याने न विचारला । शंका जी होती त्याला ।। प्रत्यक्ष दाखवून घटनेला । बोध पंडिता होईना ।।१५।। म्हणून महाराज पंडिता सांगत । तोंडात आणि नाकात ।। एकच बोटाचे अंतर असत । बोट लावून पहा की ।।१६।। नाकावर बोट ठेवूनी । मिशीवर पीळ देवूनी ।। मनुष्य नेहमी बोलत असूनी । त्यांच्या या कृतीतून ।।१७।। तो आपला अहंकार । व्यक्त करतो वारंवार ।। किती किळसवाणा हा अहंकार । तुम्हा माहीत आहे का ? ।।१८।। नाक शिंकरून महाराजांनी । मोठा बेडका काढूनी ।। हातावरती तो घेऊनी । चटकन तोंडात टाकला ।।१९।। पाहून किळसवाणा तो प्रकार । शहारे आले अंगावर ।। इतका घाणेरडा हा अहंकार । महाराज पंडिता म्हणाले ।।२०।। पंडित अगदी सर्द झाला । अहंकार त्याचा गळाला ।। घडल्या घटनांचा बोध झाला । अभिमान त्याचा मावळला ।।२१।। प्रश्न शंका न विचारता । उत्तर मिळाले घटना घडता महाराजांचे चरण दिसता । चरणी मस्तक टेकवी ।।२२।। बाबुराव रूद्र उभे असत । महाराज तोंडातील एकेक दात ।। काढून समोर ठेवीत । सर्व दात काढले ।।२३।। संध्याकाळी रुद्र पहात । महाराजांच्या तोंडात ।। सर्व दात अगदी पूर्ववत । रूद्र चकित जाहले ।।२४।। एकदा अप्पा बळवंत चौकात । महाराज टांगा बोलावीत ।। बसता, दोन थोबाडीत । दिल्या टांगेवाल्याच्या ।।२५।। टांगेवाला गप्प बसत । कोणी अलौकिक व्यक्ती दिसत ।। टांगेवाल्यास वाटत । सिटी पौष्ट येताच ।।२६।। घड्याळाचे दुकान असत । खानसाहेबांचे प्रख्यात ।। तेथे महाराज उतरत । टांगेवाल्यास जा म्हणती ।।२७।। पैसे न देता, जा म्हणत । टांगेवाला तसाच जात ।। टांगेवाल्याच्या जीवनात । बदल झाला त्यामुळे ।।२८।। महाराज थोबाडीत देत । म्हणून चांगले दिवस दिसत ।। टांगेवाल्याची खात्री होत । भक्त बनला निस्सीम ।।२९।। गणेशोत्सव मिरवणूक पुण्यात । जोरात अगदी असे निघत ।। महाराजांचे एक भक्त । वासुदेव पंडित ।।३०।। घरच्या पत्र्यावर चढून । वरती शिडी ती ठेवून ।। एका लहान मुलास घेऊन । वरती चढू लागले ।।३१।। तोच शिडी उलटली । मंडळी सारी घाबरली ।। दोघेही मरणार ओरडली । तोच धावले महाराज ।।३२। महाराजांनी शिडी धरली । तशीच जमिनीवर टेकवली ।। दोघेही जमिनीवरती पडली । अगदी सुखरूपपणेच ।।३३।। इतक्या उंचावरून पडले । नुसते थोडेही न खरचटले ।। महाराजांनीच त्यांना वाचवले । अगाध लीला कशी पहा ।।३४।। डॉक्टर भोई प्रवासास । मोटार सायकलवरून जात एक म्हैस आडवी येत । रस्त्यामध्ये अचानक ।।३५।। आता होणार अपघात । म्हणून सायकल वळवीत ।। डॉक्टर शेजारच्या शेतात जात । तोच तेथे नाग उभा ।।३६।। एक अपघात चुकविला । दुसरा अपघात समोर आला ।। नागराज डोलू लागला । फणा काढून पहात ।।३७।। एवढा मोठा नागराज । कधी न पाहिला दिसे आज ।। तेच आहेत महाराज । डॉक्टरांनी जाणले ।।३८।। नागराजास वंदन केले । नागानी ते स्वीकारले ।। नागराज मग गुप्त झाले । चकित झाले डॉक्टर ।।३९।। नागराजांच्या रूपात । महाराज आज दर्शन देत ।। अशा या आनंदात । मोटारसायकल वळवली ।।४०।। डॉक्टर येता रस्त्यावर । महाराज प्रगटले समोर ।। आता पाहिला जो नाग भयंकर । तसेच दिसले महाराज ।।४१।। महाराज रोखून पहात । त्यांच्या नजरेतून स्पष्ट कळत ।। आताच पाहिलेला जो नाग असत । तोच आम्ही आहोत ।।४२।। डॉक्टर भोई चकित झाले । नशीब केवढे आले भले ।। ज्यांना शंकरमहाराज दिसले । भाग्यवान ते खरोखर ।।४३।। गोसावी, महाराजांचे भक्त । एके दिवशी काय घडत ।। त्यांना भव्य विशालरूप दिसत । महाराजांच्या ठिकाणी ।।४४।। अहमदनगरला महाराज जात । कबरीजवळ ते बसत ।। मुसलमानांची श्रध्दा असत । महाराजांवरती खरी ।।४५।। महाराजांच्या ठिकाणी अनेक । दर्शने मुसलमानांना होत ।। ‘बडे आदम मालिक’ म्हणत । महाराजांना सर्व ते ।।४६।। महाराजांनी सोलापूरला । यज्ञ एक सुरू केला ।। एक भाविक मुका, यज्ञाला । येता बोलू लागला ।।४७।। सशक्त बॅरिस्टर पुण्यात । महाराजांची चेष्टा करत महाराजांनी आपल्या गुडघ्यात । पकडून त्याला ठेवले ।।४८।। महाराज तर कृश अत्यंत । बॅरिस्टर धिप्पाड असत ।। बोबडी वळली पकडीत । शरण आला महाराजा ।।४९।। डॉक्टर खरे दर्शन घेत । महाराज आशीर्वाद देत ।। खरे यांना प्रत्यक्ष दत्त दिसत । महाराजांच्या ठिकाणी ।।५०।। महाराज गेले नाशिकला । भक्तांनी मग विचार केला ।। जाऊ त्र्यंबकेश्वराला । गहिनीनाथांच्या दर्शना ।।५१।। ज्ञानेश्वर गुरू निवृत्तिनाथ । निवृत्तिगुरू गहिनीनाथ ।। गहिनीनाथ समाधी असत । त्र्यंबकेश्वर क्षेत्रात ।।५२।। महाराज म्हणाले ‘तुम्हास । घडू नये जाण्याचा सायास ।। आज रात्री येथेच येण्यास । साक्षात त्यांना बोलवितो’ ।।५३।। लोकांचा विश्वास बसेना । म्हणती बोलवा गहिनीनाथांना ।। महाराज जागविती लोकांना । एक वाजला रात्रीचा ।।५४।। प्रचंड आवाज ऐकू येत । ‘अल्लख’ मोठ्याने गर्जना होत ।। आवाजाने झाले भयभीत । महाराज गेले खोलीत ।।५५।। अत्यंत तेजस्वी प्रकाश पडला । एक नाथपंथीय पुरूष आला ।। भव्य अत्यंत तेजस्वी भला । तोही गेला खोलीत ।।५६।। आवाजांनी अन् तेजांनी । सारे गेले घाबरूनी ।। तोंडावर पांघरून घेऊनी । निजले स्वस्थ भिऊनी ।।५७।। पहाट होता सारेही । गांगरून गेले भीतीनी ।। महाराज आले खोलीतुनी । म्हणती ‘का हो घाबरला ?’ ।।५८।। सारे म्हणती महाराजांना । ‘एक नाथसंप्रदायी भला ।। दिव्य सत्पुरूष पाहिला । अतीव तेज तयांचे’ ।।५९।। महाराज म्हणाले सर्वांस । मी सांगितले होते ना तूम्हास ।। बोलावणार आहे गहिनीनाथास । आपल्या घरी आज मी ।।६०।। तुमचा विश्वास बसला नाही । गहिनीनाथ येऊनही ।। तुम्ही दर्शन घेतले नाही । प्रत्यक्ष येऊनही ते ।।६१।। येऊन गहिनीनाथ साक्षात् । तुम्हास दर्शन घेता न येत ।। समाधीच्या जागी जाऊन । तुम्ही काय करणार ? ।।६२।। पहाटेपर्यंत गहिनीनाथ । माझ्याशी बसले बोलत ।। आवेगात महाराज सांगत । चकित झाले सर्वही ।।६३।। प्रत्यक्ष गहिनीनाथ येत । गहिनीनाथ ज्यांच्याशी बोलत ।। त्याचा अधिकार केवढा असत ? । कोण वर्णू शकेल ? ।।६४।। एक सत्पुरूष हैद्राबादेत । महाराजांना होता मानीत ।। एकदा त्याच्या मनात । अहंकार उफाळला ।।६५।। श्रेष्ठ मी सर्व योगीपुरूषात । ऐसे ठाम त्याला वाटत ।। महाराजांना हे कळत । नगरला होते त्या वेळी ।।६६।। नगरहून हैद्राबादेत । लगेच महाराज तेथे येत ।। मला थंडी आहे वाजत । स्नानार्थ पाणी तापवा ।।६७।। चांगले पाणी उकळू द्यावे । नंतर स्नान मज घालावे ।। महाराजांनी स्नान केले । अगदी उकळत्या पाण्याने ।।६८।। राहिलेल्या उकळत्या पाण्यात । स्नान करण्या सत्पुरूषास सांगत ।। सत्पुरूषाची छाती न होत । त्याला महाराज म्हणाले ।।६९।। ‘सर्वश्रेष्ठ योगी स्वत:स । तू तर अगदी समजतोस ।। उकळत्या पाण्या का भितोस’ । सत्पुरूष अंतरी समजला ।।७०।। अहंकार आपला जावा म्हणूनी । महाराज आले नगरहूनी ।। सत्पुरूषाला येता कळुनी । पाय धरले लगेच ।।७१।। पिढ्यान पिढ्या दत्तोपासक । असे एक गृहस्थ भाविक ।। ते पहिल्या महायुध्दात । लढाईवर होतेच ।।७२।। एके दिवशी युध्दात । अनेक गोळ्या त्यांना लागत ।। पँटला अनेक भोके पडत । परत आले तंबूत ।।७३।। त्यांना वाटले आपला संपूर्ण । पाय काढावा लागणार कापून पाहीली पँट वर करून । अगदी लक्षपूर्वक ।।७४।। पायाला एकही गोळी । नव्हती पहा लागलेली ।। पँटला तर अनेक भोके पडलेली । नवल त्याना वाटले ।।७५।। पुढे महायुध्द संपत । गृहस्थ सुखरूप घरी येत ।। अचानक त्यांच्या दारात । उभे राहिले महाराज ।।७६।। महाराज त्यांना म्हणत । ‘पहिल्या महायुध्दात ।। मी तुमच्याबरोबर असत । खाणाखूणाही सांगितल्या ।।७७।। तूमच्या पायावर झाडलेल्या । ज्या ज्या होत्या सगळ्या गोळ्या ।। त्या सर्वही मीच झेलल्या’ । एवढे त्यांनी म्हणताच ।।७८।। त्या गृहस्थास खाणाखुणा पटत । पायास भोके का न पडत ।। अर्थबोध याचा आज होत । साष्टांग दंडवत घातले ।।७९।। महाराज ज्या भक्ताघरी उतरत । त्याचा दहा वर्षांचा मुलगा संगे घेत ।। नगरहून गिरिनारला जात । भक्तसमवेत महाराज ।।८०।। गिरिनार पर्वताच्या पायथ्याशी । आले मध्यरात्रीशी ।। गिरिनारच्या रांगा आकाशाशी । हितगूज होत्या करीत ।।८१।। महाराज म्हणाले अगदी वर । या पर्वताच्या शिखरावर ।। दहा हजार पाय-या चढून सत्वर । आपणास आहे जायाचे ।।८२।। महाराजांची आज्ञा झाली । मंडळी चालू लागली ।। मुलगा चालण्या तयार न मुळी । महाराज घेती खांद्यावर ।।८३।। महाराज मुलास खांद्यावर घेत । झपाझप पावले टाकत ।। दहा हजार पाय-या ओलांडत । डोंगर चढून गेले ते ।।८४।। अगदी अर्ध्याच तासात । शिखरावर दत्तात्रेय स्थान असत ।। तेथे महाराज जाऊन बसत । लोक होती चकीत ।।८५।। ज्यांना मदतीशिवाय चालता न येत । ते मुलास खांद्यावर घेऊन चढत ।। दहा हजार पाय-यांचा पर्वत । शक्ती कसली म्हणावी ? ।।८६।। गिरिनार पर्वतावर महाराज जात । अल्लख ऐसे पुकारत शेकडो साधू तेथे जमत । मुलगा चकित जाहला ।।८७।। अगदी काळोख तेथे असत । ठिकाण उंच अत्यंत शांत ।। साधू कोठून कसे येत ? । कोडे कसे कळणार ? ।।८८।। महाराज गिरिनार पर्वतावर । आठ दिवस रहात ।। सारखे पर्वतावर हिंडत । नि:संकोच चोहिकडे ।।८९।। अनेक वाघांच्या समवेत । एकदा महाराज होते हिंडत ।। पंचमहाभूते ज्यांच्या ताब्यात । त्यांना भीती कशाची ? ।।९०।। हिंडून महाराज आले । वाघ सारे निघून गेले ।। हे सर्वही ज्यांनी पाहिले । अवाक् बनले भक्त ते ।।९१।। गिरिनारहून निघतांना । महाराजांच्या आले मना ।। जेवण द्यावे सांधूना । शंख फुंकला लगेच ।।९२।। दत्तात्रेयांच्या स्थानाजवळ । स्वयंपाकाची जागा असत ।। कणकीचे गोळे भाजत । दुसरा पदार्थ भजी हा ।।९३।। महाराजांनी शंख फुंकला । सांधूचा मग लोंढा आला ।। सारे बसले जेवावयाला । प्रशस्त जेवण सर्वांचे ।।९४।। कणकीचा गोळा एवढा मोठा । मोठ्या नारळाएवढा ।। पाऊणशे ते ऐंशी खावयाचा । गोळे साधू प्रत्येक ।।९५।। भक्त करीती विचार । एका गोळ्यात आपण ठार ।। ऐंशी गोळ्यांचा यांचा आहार । केवढा प्रचंड आहार ? ।।९६।। एकाचा प्रश्न साधूस तसा । एवढा तुमचा आहार कसा ? ।। प्रश्न ऐकून त्याचा तसा । साधू त्याला म्हणाले ।।९७।। ‘जेव्हा येतात अवधूत । तेव्हाच आमचा आहार असत ।। एरवी आमचे खाणे असत । वायुभक्षण सर्वदा’ ।।९८।। दुपारचे बारा वाजत । भोजन पंक्ती सुरू होत ।। स्वत: महाराज वाढत । तृप्त साधू होतात ।।९९।। अगदी मध्यरात्रीपर्यंत । सारख्या पंक्तीच चालत एकूण किती पंक्ती होत ? । किती साधू जेवले ? ।।१००।। अन्न किती ते लागले ? । अन्न कोणी शिजवले ? ।। धान्यही किती लागले ? । दिले कोणी धान्य हे ? ।।१०१।। धान्यही कोणी आणले ? । गिरिनावर कसे नेले ? ।। स्वयंपाकासाठी सामान । सगळे कोणी कसे आणले ? ।।१०२।। साधूंना कोणी बोलावले ? । साधू होते हे कुठले ? ।। साधूंना हे कसे कळले ? । कशी भोजन व्यवस्था ? ।।१०३।। एवढ्या पंक्ती वाढल्या कुणी । पाने काढणे - मांडणे केले कुणी ? ।। स्वयंपाकपात्रे आणली कुणी । व्यवस्था काय पाण्याची ? ।।१०४।। रात्री प्रकाशव्यवस्था काय असत । कोण कशा रीतीने करत ? ।। अशी एकवीस प्रश्ने अनुत्तरित । उत्तर त्यांचे स्वयमेव ।।१०५।। साधू म्हणती ‘जिथे अवधूत । तिथेच आम्ही भोजन घेत’ ।। यावरून सिध्द होत । महाराजच अवधूत ।।१०६।। येणा-यांची जी भाषा असत । महाराज त्याच भाषेत ।। त्या गृहस्थाशी बोलत । चकीत होई येणारा ।।१०७।। चरण महाराजांचे स्मरून । चरित्र चालले हे गहन ।। सहावा हा अध्याय लिहून । समाप्त येथे जाहला ।।१०८।। ।। संतवर्य योगिराज सद्गुरू राजाधिराज श्री शंकर महाराज की जय ।।