स्कंद पुराण
स्कन्द पुराण १८
सनत्कुमार उवाच
ततः स राजा स्वं राज्यमुत्सृज्य सह भार्यया ।
वनं विवेश तत्राभूत्पुरुषादो महाबलः ॥ १८.१ ॥
सोऽभक्षयत तत्राग्रे शक्तिमेव महामुनिम् ।
ततो भ्रातृशतं तस्य वसिष्ठस्यैव पश्यतः ॥ १८.२ ॥
ततः पुत्रवधं घोरं दृष्ट्वा ब्रह्मसुतः प्रभुः ।
नोत्ससर्ज तदा क्रोधं वसिष्ठः कौशिकं प्रति ।
पुत्रशोकेन महता भृशमेवान्वकीर्यत ॥ १८.३ ॥
स बद्ध्वा महतीं कण्ठे शिलां ब्रह्मसुतः प्रभुः ।
नद्यामात्मानमुत्सृज्य शतधा साद्रवद्भयात् ।
शतद्रूरिति तां प्राहुर्मुनयः संशितव्रताः ॥ १८.४ ॥
पुनः पाशैर्दृढैर्बद्ध्वा अन्यस्यामसृजद्वशी ।
तस्यां विपाशः संवृत्तो विपाशा साभवत्ततः ॥ १८.५ ॥
ततोऽटवीं समासाद्य निराहारो जितेन्द्रियः ।
वायुभक्षस्तदा तस्थौ स्वं देहं परितापयन् ॥ १८.६ ॥
अथ शुश्राव वेदानां ध्वनिमेकस्य सुस्वरम् ।
अधीयानस्य तत्राशु ध्यानमेवान्वपद्यत ॥ १८.७ ॥
अथैनं चारुसर्वाङ्गी पीनोन्नतपयोधरा ।
उपतस्थेऽग्रतः पत्नी शक्तेर्दीनाननेक्षणा ॥ १८.८ ॥
तामुवाच कुतस्त्वं वै कस्यैष श्रूयते ध्वनिः ।
सोवाच दीनया वाचा रुदती श्वशुरं तदा ॥ १८.९ ॥
अदृश्यन्त्युवाच
यदैव सुतदुःखेन निर्गतोऽस्याश्रमाद्गुरो ।
तदाप्रभृत्येवादृश्या भगवन्तमनुव्रता ॥ १८.१० ॥
अधीयानस्य चैवायं ध्वनिः पुत्रस्य ते विभो ।
उदरस्थस्य ते सूनोर्मा दुःखे त्वं मनः कृथाः ॥ १८.११ ॥
सनत्कुमार उवाच
इदानीमस्ति मे वत्से जीविताशेति सोऽब्रवीत् ।
क्षान्तिं धृतिं च संस्थित्य प्रययावाश्रमं मुनिः ॥ १८.१२ ॥
तदाश्रमपदं गच्छन् पथि राजानमैक्षत ।
वसारुधिरदिग्धाङ्गं सौदासं रक्तलोचनम् ॥ १८.१३ ॥
अभिद्रवन्तं वेगेन मन्त्रैरस्तम्भयन्मुनिः ।
ततोऽस्य निर्गतः कायाद्रक्षः परमदारुणः ॥ १८.१४ ॥
उवाच चैनं दुष्टात्मन् दहेयं त्वां सबान्धवम् ।
दग्धेन च त्वया किं मे गच्छ मुक्तोऽसि दुर्मते ॥ १८.१५ ॥
ततः स मुक्तो दीनात्मा राक्षसः क्रूरकर्मकृत् ।
प्रणम्य शिरसा भीतो जगाम कुशिकान्तिकम् ॥ १८.१६ ॥
गते निशाचरे राजा प्रणम्य शिरसा मुनिम् ।
प्रसादयामास तदा स चोवाचेदमर्थवत् ॥ १८.१७ ॥
न दोषस्तव राजेन्द्र रक्षसाधिष्ठितस्य वै ।
कृतान्तेन हताः पुत्रा निमित्तं तत्र राक्षसः ॥ १८.१८ ॥
प्रशाधि राज्यं राजेन्द्र पितृपैतामहं विभो ।
ब्रूहि किं वा प्रियं तेऽद्य करोमि नरपुंगव ॥ १८.१९ ॥
राजोवाच
इच्छामि भगवन्पुत्रं त्वयोत्पादितमच्युत ।
देव्यामस्यां महासत्त्वं तत्कुरुष्व मम प्रियम् ॥ १८.२० ॥
सनत्कुमार उवाच
एवमस्त्वित्यथोक्त्वासौ तस्यां पत्न्यां महाव्रतः ।
पुत्रं च शोणकं नाम जनयामास निर्वृतः ॥ १८.२१ ॥
तं शोणकं ततो राज्ये स्वं पुत्रमभिषिच्य सः ।
जगाम वनमेवाशु सभार्यस्तपसि स्थितः ॥ १८.२२ ॥
वसिष्ठस्यापि कालेन शक्तेः पुत्रः प्रतापवान् ।
अदृश्यन्त्यां समभवत्पुत्रो नाम्ना पराशरः ॥ १८.२३ ॥
वसिष्ठं तु तदा धीमांस्तातमेवाभ्यमन्यत ।
तात तातेति च मुहुर्व्याजहार पितुर्गुरुम् ॥ १८.२४ ॥
ततः कदाचिद्विज्ञाय भक्षितं रक्षसा शुचिम् ।
पितरं तपसा मन्त्रैरीजे रक्षःक्रतौ तदा ॥ १८.२५ ॥
तत्र कोटीः स पञ्चाशद्रक्षसां क्रूरकर्मणाम् ।
जुहावाग्नौ महातेजास्ततो ब्रह्माभ्यगाद्द्रुतम् ॥ १८.२६ ॥
सुतमभ्येत्य सम्पूज्य वसिष्ठसहितः प्रभुः ।
ऋषिभिर्दैवतैश्चैव इदमाह पराशरम् ॥ १८.२७ ॥
ब्रह्मोवाच
देवतास्ते पतन्ति स्म यज्ञैर्मन्त्रपुरस्कृतैः ।
अष्टमं स्थानमेतद्धि देवानामाद्यमीदृशम् ॥ १८.२८ ॥
पराशर उवाच
सह देवैरहं सर्वांल्लोकान्धक्ष्यामि पावकैः ।
दग्ध्वान्यान्प्रथयिष्यामि तत्र लोकान्न संशयः ॥ १८.२९ ॥
सनत्कुमार उवाच
तस्यैवं गर्वितं वाक्यं श्रुत्वा देवः पितामहः ।
उवाच श्लक्ष्णया वाचा सान्त्वयंस्तमिदं वचः ॥ १८.३० ॥
पितामह उवाच
कृतमेतन्न संदेहो यथा ब्रूषे महामते ।
क्षन्तव्यं सर्वमेतत्तु अस्मत्प्रियचिकीर्षया ॥ १८.३१ ॥
यैस्ते पिता महाभाग भक्षितः सह सोदरैः ।
त एवाग्नौ च होतव्या विश्वामित्रस्य पश्यतः ।
अन्येषां स्वस्ति सर्वत्र देवानां सह राक्षसैः ॥ १८.३२ ॥
तस्य संकल्पसंतप्तो मन्युमूलमुदाहरत् ।
वसिष्ठस्य महाभाग त्वं निवारय पुत्रक ॥ १८.३३ ॥
देवाः प्राञ्जलयः सर्वे प्रणेमुस्ते महामुनिम् ।
ऋषयश्चैव ते सर्वे वाग्भिस्तुष्टुविरे तदा ॥ १८.३४ ॥
ततस्तेषां महातेजा वचांसि प्रत्यपूजयत् ।
विश्वामित्रस्य मिषत इदं प्रोवाच सुस्वरम् ॥ १८.३५ ॥
य एषां ब्राह्मणो वापि क्षत्रियो वा दुरात्मवान् ।
रक्षसां पक्षमास्थाय प्रतीकारं करिष्यति ॥ १८.३६ ॥
तमप्यत्रापि संक्रुद्धस्तपोयोगबलान्वितः ।
विहत्य तपसो योगाद्धोष्ये दीप्ते विभावसौ ॥ १८.३७ ॥
सनत्कुमार उवाच
ततो देवाः सगन्धर्वाः पितामहपुरःसराः ।
प्रभावं तस्य तं ज्ञात्वा पराशरमपूजयन् ॥ १८.३८ ॥
हुतेषु च ततस्तेषु राक्षसेषु दुरात्मसु ।
संजहार ततः सत्त्रं ब्रह्मणोऽनुमते तदा ॥ १८.३९ ॥
सनत्कुमार उवाच
य इमं श्राद्धकाले वा दैवे कर्मणि वा द्विजान् ।
श्रावयीत शुचिर्भूत्वा न तं हिंसन्ति राक्षसाः ॥ १८.४० ॥
पराशरस्येदमदीनसम्भवं विशुद्धवाक्कर्मविधानसम्भवम् ।
निशाम्य विप्रः कुलसिद्धिसम्भवं न राक्षसं गच्छति योनिसम्भवम् ॥ १८.४१ ॥
इति स्कन्दपुराणेऽष्टादशमोऽध्यायः