स्कंद पुराण

 

सनत्कुमार उवाच

एवं नन्दीश्वरो व्यास उत्पन्नोऽनुचरश्च ह  ।

अभवद्देवदेवस्य सेनापत्येऽभिषेचितः  ॥ २६.१ ॥

 

व्यास उवाच

देव्या सहाथ भगवानासीनस्तत्र कामदः  ।

अकरोत्किं महादेव एतदिच्छामि वेदितुम्  ॥ २६.२ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

भगवान्हिमवच्छृङ्गे शर्वो देव्याः प्रियेप्सया  ।

गणेशैर्विविधाकारैर्हासं संजनयन्मुहुः  ॥ २६.३ ॥

देवीं बालेन्दुतिलको रामयच्च रराम च  ।

महानुभावैः सर्वज्ञैः कामरूपधरैः शुभैः  ॥ २६.४ ॥

अथ देव्याससादैका मातरं परमेश्वरी  ।

आसीनां काञ्चने शुभ्रे आसने परमार्चिते  ॥ २६.५ ॥

अथ दृष्ट्वा सतीं देवीमागतां तु सुरूपिणीम्  ।

आसनेन महार्हेण सम्पादयदनिन्दिताम्  ॥ २६.६ ॥

आसीनां तां च सोवाच मेना हिमवतः प्रिया  ।

चिरस्यागमनं ह्यद्य तव पुत्रि शुभेक्षणे  ।

दरिद्रक्रीडनैस्त्वं हि भर्त्रा क्रीडसि संगता  ॥ २६.७ ॥

ये दरिद्रा भवन्ति स्म तथैव च निराश्रयाः  ।

उमे त एवं क्रीडन्ति यथा तव पतिः शुभे  ॥ २६.८ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

सैवमुक्ता तु मात्राथ नातिहृष्टमनाभवत् ।

महत्याक्षमया युक्ता न किंचित्तामुवाच ह  ॥ २६.९ ॥

विसृष्टा सा तदा मात्रा गत्वा देवमुवाच ह  ।

भगवन्देवदेवेश नेह वत्स्यामि भूधरे  ।

अन्यं वृणु ममावासं भुवनेश महाद्युते  ॥ २६.१० ॥

 

देव उवाच

सदा त्वमुच्यमाना वै मया वासार्थमीश्वरि  ।

अन्यत्र रोचितवती नावासं देवि कर्हिचित् ॥ २६.११ ॥

इदानीं स्वयमेव त्वं वासमन्यत्र शोभने  ।

कस्मान्मृगयसे देवि ब्रूहि तन्मे शुचिस्मिते  ॥ २६.१२ ॥

 

देव्युवाच

गृहं गताहं देवेश पितुरद्य महात्मनः  ।

दृष्ट्वा च मे तत्र माता विजने लोकभावनी  ॥ २६.१३ ॥

आसनादिभिरभ्यर्च्य सा मामेवमभाषत  ।

उमे तव सदा भर्ता दरिद्रक्रीडनैः शुभे  ।

क्रीडते न हि देवानां क्रीडा भवति तादृशी  ॥ २६.१४ ॥

यत्किल त्वं महादेव गणेशैर्विविधैः शुभैः  ।

रमसे तदनिष्टं हि मम मातुर्वृषध्वज  ॥ २६.१५ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

ततो देवः प्रहस्याह देवीं हासयितुं प्रभुः  ।

एवमेतन्न संदेहः कस्मान्मन्युरभूत्तव  ॥ २६.१६ ॥

कृत्तिवासा ह्यवासा वा श्मशाननिलयश्च ह  ।

अनिकेतो ह्यरण्येषु पर्वतानां गुहासु च  ।

विचरामि गणैर्नग्नैर्वृतोऽम्भोजविलोचने  ॥ २६.१७ ॥

मा क्रुधो देवि मातुस्त्वं तथ्यं मातावदत्तव  ।

न हि मातृसमो बन्धुर्जन्तूनामस्ति शोभने  ॥ २६.१८ ॥

 

देव्युवाच

न मेऽस्ति बन्धुभिः किंचित्कृत्यं सुरवरेश्वर  ।

तथा कुरु महादेव यथान्यत्र वसामहे  ॥ २६.१९ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

स एवमुक्तो देवेशो देव्या देवेश्वरः प्रभुः  ।

पार्श्वस्थं गणपं प्राह निकुम्भं नाम विश्रुतम्  ॥ २६.२० ॥

गणेश्वर निकुम्भ त्वं गत्वा वाराणसीं शुभाम्  ।

शून्यां कुरु महाबाहो उपायेनैव मा बलात् ॥ २६.२१ ॥

तत्र राजा निवसति दिवोदासः प्रतापवान्  ।

धार्मिको मम भक्तश्च महायोगी महाबलः  ॥ २६.२२ ॥

स त्वं तथा गतः कुर्या यथास्मै नापराध्यसे  ।

तस्यैव चापराधेन शून्यां वाराणसीं कुरु  ॥ २६.२३ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

स एवमुक्तस्तेजस्वी निकुम्भो गणसत्तमः  ।

उवाच देवं प्रणतः प्राञ्जलिर्हृषिताननः  ॥ २६.२४ ॥

तथा करिष्ये देवेश यथा स हि नराधिपः  ।

भविष्यत्यपराधीश त्वं च तुष्टो भविष्यसि  ।

शून्या वाराणसी चैव भविष्यति न संशयः  ॥ २६.२५ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

एवमुक्त्वा निकुम्भोऽसौ प्रणम्य शिरसा हरम्  ।

जगाम पुण्यां लोकेषु पुरीं वाराणसीं प्रभुः  ॥ २६.२६ ॥

तत्रासौ दर्शनं स्वप्ने नापिताय ददौ गणः  ।

मण्डूकाक्षाय रूपं च स्वं तस्यादर्शयत्तदा  ॥ २६.२७ ॥

 

निकुम्भ उवाच

मण्डूकाक्ष निकुम्भोऽहं गणपः शोकनाशनः  ।

तवानुग्रहकृत्प्राप्तो यद्ब्रवीमि कुरुष्व तत् ॥ २६.२८ ॥

दिवोदासगृहद्वारि कुरुष्व त्वं ममालयम्  ।

स्थापयस्व च तत्रार्चां मद्रूपसदृशीं शुभाम्  ॥ २६.२९ ॥

वित्तं च ते प्रदास्यामि पुत्रान्सौभाग्यमेव च  ।

प्रियत्वं चैव सर्वत्र गतिं चानुत्तमां पुनः  ॥ २६.३० ॥

 

सनत्कुमार उवाच

एवमुक्तो निकुम्भेन नापितो नृपतिं तदा  ।

गत्वावदद्दिवोदासमिन्द्रवैवस्वतोपमम्  ॥ २६.३१ ॥

 

नापित उवाच

स्वामिंस्तव गृहद्वारि करिष्ये गणपालयम्  ।

स्थापयिष्ये गणेशं च तन्मेऽनुज्ञातुमर्हसि  ॥ २६.३२ ॥

तथेति सोऽप्यनुज्ञातश्चक्रे तत्र तदालयम्  ।

प्रत्यस्थापयदर्चां च यादृशीं दृष्टवानसौ  ॥ २६.३३ ॥

तस्य पूजां च महतीं प्रावर्तयत शोभनाम्  ।

गणेशस्य महासत्त्वः स च तां प्रत्यगृह्णत  ॥ २६.३४ ॥

स तस्मै कर्मणा तेन वित्तं यद्यत्समीहितम्  ।

पशूंश्चैव हि पुत्रांश्च सौभाग्यं चाददत्प्रभुः  ॥ २६.३५ ॥

तस्य तां वृद्धिमतुलां नापितस्याभिवीक्ष्य तु  ।

आरिराधयिषुर्लोकस्तस्य पूजां चकार ह  ॥ २६.३६ ॥

चक्रुर्यात्रास्तथा केचिदुपवासांस्तथापरे  ।

होमं जप्यं तथैवान्ये पूजां चान्ये वरार्थिनः  ।

उपहारांस्तथैवान्ये गीतनृत्तं तथापरे  ॥ २६.३७ ॥

तेभ्यस्तथाभ्युपेतेभ्यो निकुम्भः स महायशाः  ।

ददौ सर्वानभिप्रायान् ये ये तेषामभीप्सिताः  ॥ २६.३८ ॥

एवं तं कामदं ज्ञात्वा दिवोदासो नृपस्तदा  ।

उवाच महिषीं व्यास कदाचित्पुत्रलिप्सया  ॥ २६.३९ ॥

देवि सर्वानभिप्रायाञ्जनेभ्योऽयं प्रयच्छति  ।

गणेश्वरं त्वमप्येनमपत्यार्थं प्रसादय  ॥ २६.४० ॥

सैवमुक्ता तदा गत्वा गणेशं प्राप्य शोभना  ।

उवाच भगवन्देव अनपत्याहमीश्वर  ॥ २६.४१ ॥

उपवासं करिष्यामि तव देवाभिराधने  ।

तावन्न भोक्ष्ये यावन्मे वरोऽदत्तस्त्वया प्रभो  ॥ २६.४२ ॥

जाते च पुत्रे दास्यामि शतानां दशतीर्दश  ।

त्वामुद्दिश्य द्विजातिभ्यो गोधेनूनां गणेश्वर  ॥ २६.४३ ॥

तथा घटसहस्रेण दध्नश्चैव घृतस्य च  ।

क्षीरस्य पञ्चगव्यस्य करिष्ये स्नपनं च ते  ॥ २६.४४ ॥

ब्राह्मणानां सहस्राणां शतं चापि सुपूजितम्  ।

पुरस्ताद्भोजयिष्ये ते पुत्रे जाते न संशयः  ॥ २६.४५ ॥

बहून्दास्यति राजा च ग्रामान्दास्यस्तथैव च  ।

सदा सत्त्रं च पूजां च करिष्यति तव प्रभो  ॥ २६.४६ ॥

 

सनत्कुमार उवाच

सा तमुक्त्वा तथा व्यास तस्थौ नियममास्थिता  ।

सोपवासा तदा पूजां महतीं तस्य कुर्वती  ॥ २६.४७ ॥

तां तथा तिष्ठतीं देवः प्रोवाच स गणेश्वरः  ।

उत्तिष्ठ नास्ति ते पुत्रो मा खेदं त्वं वृथा कृथाः  ॥ २६.४८ ॥

एवं तेन गणेशेन निकुम्भेन महात्मना  ।

असकृत्प्रोच्यमाना सा नियमाद्विरराम ह  ॥ २६.४९ ॥

ततो नराधिपं देवी प्रोवाच विमना तदा  ।

आर्यपुत्र न मे पुत्रं गणपोऽसौ प्रयच्छति  ।

ब्रवीति नास्ति ते पुत्रो मा वृथा नियमं कृथाः  ॥ २६.५० ॥

 

सनत्कुमार उवाच

एवं महिष्या स प्रोक्तः स्वयमेव नराधिपः  ।

सदा सनियमस्तस्थौ गणेशस्याग्रतो नृपः  ॥ २६.५१ ॥

तमप्युवाच नृपतिं निकुम्भो नियमस्थितम्  ।

मा स्था वृथेह नृपते न ते पुत्रं ददाम्यहम्  ॥ २६.५२ ॥

एवमुक्तः स राजेन्द्रो निकुम्भेन महाबलः  ।

क्रोधरक्तेक्षणः प्राह तमुत्थाय गणेश्वरम्  ॥ २६.५३ ॥

 

राजोवाच

गणो वा त्वं पिशाचो वा भूतो वा राक्षसोऽपि वा  ।

कृतघ्नस्त्वं न संदेहो न त्वं पूजामिहार्हसि  ॥ २६.५४ ॥

मम चैव गृहद्वारि पौरैश्चैव समर्चितः  ।

विषये मम वासी च न च पुत्रं प्रयच्छसि  ॥ २६.५५ ॥

पूजार्हो न भवांस्तस्मान्मत्तो दण्डं त्वमर्हसि  ।

नृशंसश्चावलिप्तश्च निष्ठुरो मत्सरान्वितः  ॥ २६.५६ ॥

ततोऽस्य भेदयामास निलयं गजयूथपैः  ।

स्थण्डिलं च बभञ्जाशु ददाहार्चां च सुप्रभाम्  ॥ २६.५७ ॥

निकुम्भोऽपि कृतार्थः सन्नाकाशे संस्थितः प्रभुः  ।

उवाच तं दिवोदासं प्रदहन्निव तेजसा  ॥ २६.५८ ॥

यथेष्टं सम्प्रयच्छन्ति देवा वरमभीप्सितम्  ।

न दत्तो यद्यसौ कोपः कस्तत्र भवतोऽभवत् ॥ २६.५९ ॥

यस्मान्ममालयो भग्नस्त्वया निरपकारिणः  ।

तस्माद्वर्षसहस्रं ते पुरी शून्या भविष्यति  ॥ २६.६० ॥

 

सनत्कुमार उवाच

स एवमुक्त्वा राजानं निकुम्भः परमात्मवान्  ।

देवेशाय निवेद्यैवं तस्थौ पार्श्वगतः प्रभोः  ॥ २६.६१ ॥

राजापि तस्य वाक्येन तथ्येनार्थेन चैव हि  ।

व्रीडां परां समासाद्य गृहानभ्यागमत्तदा  ॥ २६.६२ ॥

अथ सा तेन शापेन पुरी वाराणसी तदा  ।

शून्या समभवत्क्षिप्रं विशुद्धा मृगसेविता  ॥ २६.६३ ॥

तां तु शून्यां स विज्ञाय देव्या सह पिनाकधृक् ।

सगणो नन्दिना सार्धमाजगाम महाद्युतिः  ॥ २६.६४ ॥

स तत्र मानसं दिव्यं विमानं सूर्यवर्चसम्  ।

अनौपम्यगुणं देवो मनसैवाभिनिर्मिमे  ॥ २६.६५ ॥

न मे प्रभवति प्रज्ञा कृत्स्नशस्तन्निरूपणे  ।

एतावच्छक्यते वक्तुमनौपम्यगुणं हि तत् ॥ २६.६६ ॥

देवोद्यानानि रम्याणि नन्दनाद्यानि यानि तु  ।

तेभ्यः श्रेष्ठतमं श्रीमदुद्यानमसृजत्प्रभुः  ॥ २६.६७ ॥

तस्मिन्विमाने गिरिराजपुत्री सर्वर्द्धियुक्ते वचसामगम्ये  ।

रेमे नवेन्दीवरफुल्लनेत्रा देवी न सस्मार वचश्च मातुः  ॥ २६.६८ ॥

 

 

इति स्कन्दपुराणे षड्विंशोऽध्यायः

 

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!